در طبقه‌بندی جانوران که در اوایل قرن نوزدهم انجام گرفت، تمام جانورانی که بدنی دراز و فاقد ضمائم واضح بودند به کرمها مرسوم ونامگذاری شدند. این جانوران به علت داشتن یک انتهای قدامی یا سر که دارای اندامهای حسی است و به قصد برخورد و روبروشدن با محیط بطرف جلو حرکت می‌کند و یک انتهای خلفی یا دم ، با اسفنجها ، مرجانها و شانه‌داران اختلاف و تمایز دارند.
این جانوران می‌توانند روی سطح شکمی که رو به پایین و در برابر زمین واقع است گردش کنند و یا بی‌حرکت بمانند. کرمها تقارن دو جانبی دارند. عده‌ای از آنها زندگی آزاد داشته و محل زندگیشان متفاوت است و عده‌ای دیگر زندگی انگلی دارند و در بدن گیاهان ، جانوران و حتی انسان به سر می‌برند و اغلب مولد امراض خطرناکی برای آنها هستند. کرمهایی که زندگی انگلی دارند برای سایر آبزیان ایجادخطر و بیماری میکنند.بسیار از گونه‌های دریایی وآب شیرین نیز که معمولاً توسط زیست شناسان دیده میشوند نیز در زمره کرمها قرار دارند. شفیره و لارو حشرات نیز در گویش رایج کرم خوانده میشوند. در ادامه توضیح خواهیم داد
زیستــگاه کرمها
کرمها در بیشتر نقاط جهان از محیط‌های دریایی گرفته تا آب شیرین یا در خشکی زندگی میکنند که به بهبودوضعیت خاک کمک میکنند.
برخی از کرمها نیز بصورت انگلی در گیاهان، حیوانات یا انسان رشد میکنند. برخی کرمهای دیگر نیز ممکن است زندگی غیرانگلی و آزادانه داشته باشند.
کرمها از لحاظ زندگی دو دسته کلی دارند:
۱- آزادزی ۲- پارازیتها
کرمهای (انگلها) آزادزی می‌توانند مواد را جذب و مصرف کنند.
کرمهای پارازیت زندگی آزاد ندارند و حیات آنها وابسته به موجودات میزبان است.
انواع کرمها :
الف کرمهای پهن (کرمهای تخت)
ب : کرمهای لوله ای شکل(نخی،گرد)
ج : کرمهای حلقوی(آنلیدا=کرمهای بندبند)
الف : کرمهای پهن :
پست‌ترین کرمها ، کرمهای پهن یا پلات هلمنت‌ها می‌باشند که بدنهای نازک و نرم دارند. عده کمی از آنها آزادند و بیشتر آنها به حالت انگل هستند. این کرمها از ۳ رده تورکیان ، بادکشداران ، و نواریان تشکیل شده‌اند.
ویژگیهای کرمهای پهن :
کلی : این جانوران دارای بافت بوده و از دهان اولی ها محسوب میشوند ساده‌ترین جانوران سه‌لایه‌ای(آندودرم،اکتو درم،مزودرم) دارای تقارن دوطرفی هستند؛ بدن آنها برگ‌شکل یا کشیده و نواری است و ازلحاظ سازمان‌بندی، دارای اندام و دستگاه هستند.
۱- سطح خارجی بدن را پوشش کوتیکول می پوشاند. (اپیدرم نرم در Turbellaria از مژک پوشیده شده و در بقیه غشا کوتیکولی است)
۲- فاقد حفره سلوم می‌باشند ولی لول های گوارش دارند و دارای دستگاه گوارش ناقص هستند
۳- فضای داخل بدن (بین دیواره بدن و اندام های داخلی) را سلول‌های (بافت)پارانشیم می پوشاند.
۴- دستگاه گوارش به صورت انتهای بسته و بدون مخرج است.
۵- دستگاه دفعی آن پروتونفریدی بوده که از واحدهای ترشحی به نام سلول شعله ای یا Flame cell تشکیل شده‌است
۶- فاقد دستگاه گردش خون و تنفسی هستند.
۷- دستگاه عصبی از طریق عصبی-دور مری و طناب‌های عصبی طولی تشکیل شده‌است که شامل یک جفت غده عصبی و یا حلقه های عصبی است
۸- دستگاه تولید مثلی در آنها کامل است یعنی هم دارای دستگاه تولید مثلی نر هستند و هم دارای دستگاه تولید مثلی ماده می‌باشند (به صورت هرمافورودیت اند) لقاح به صورت داخلی است و در بعضی تولید مثل غیرجنسی هم دیده میشود اما دارای لقاح متقاطع است(خود لقاحی وجود ندارد)
رده اول کرمهای پهن : تورکیــان (پلاناریا)
رده تورکیان یا کرمهای پهن آزادانه اکثرا در آب شیرین یا شور و یا جاهای مرطوب وجود دارند. پلانارین‌ها جز این رده هستند، که در آبهای سرد و دائمی به کنده‌ها و اجسام معلق در آب آویزانند و از نور فراری هستند و مکانهای تاریک را دوست دارند. این کرمها هرمافرودیت (دوجنسه) هستند، یعنی هر دو دستگاه نر و ماده را دارا هستند. بدنشان فاقد کوتیکول است.و برای تکثیر نیاز به لقاح متقابل دارند
رده دوم کرمهای پهن : بادکشداران termatoda
نام دیگر آن کَپَلَک‌ها یک رده ازکرمهای پهن می باشد که زندگی انگلی دارند و لولۀ گوارش آنها دارای دو شاخۀ اصلی و دارای دو بادکش پیشین و پسین هستند؛ این جانوران انگل مهره‌داران هستند و تکوین آنها غیرمستقیم است؛ اولین میزبان آنها شاخه نرم تنان نظیر حلزون وحتی زالو و میزبان نهایی‌شان یک مهره‌دار است.
کپلک‌ها دارای یک بادکش دهانی و یک بادکش شکمی و لوله گوارش منشعب و بدون مخرج هستند( یک راه ورود و خروج دارند). این خانواده عمدتا نر-ماده‌اند. این کرمها انگل مهره داران هم بوده و در بیشتر آنها دستگاه تناسلی نر و ماده در بدن یک کرم دیده میشود.
گونه های شناسایی شده کپلک بین ۱۸۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰ است و اکثر گونه‌های آن انگل هستند. از معروفترین کپلک‌ها شیستوزوماها هستند که در انسان هم وجود دارد . تعداد تخمهایی که تولید میکنند، فوق العاده زیاد است.
یکی از عوامل بیماریزا ،این انگل می باشد که باعث اختلالات گوارشی در زالو می شود که در بخش بیماریها به آن پرداخته خواهد شد .
جهت توضیحات کامل عضو http://t.me/keyhanabzi شوید
رده سوم کرمهای پهن : نواری (سستود)
کرمهای نواری یا سستودها Cestoda . در حالت بالغ آنها در دستگاه گوارش(معده)مهره داران یافت میشوند. کرمهای نواری انواعی از انگلها به‌شمار می‌روند که به شکل بندبند و دارای یک عضو بادکش‌دار در قسمت سر (قسمت جلوی بدن یا سر آنها اسکولکس نام دارد) هستند. اینها دهان و لوله گوارش ندارند و مواد غذایی از دیواره بدنشان جذب می‌گردد. . از معروفترین کرمهای نواری کرم کدو،Diphyllobothrium است.
رده نواریان یا کرمهای نواری انگلهای داخلی می‌باشند که کرمهای بالغ آن در مجرای گوارش مهره داران و لارو آنها در بافتهای مهره‌داران و بی‌مهرگان زندگی میکنند.
این کرمها معمولاً به بندها یا پروگلوتیدهایی تقسیم شده‌اند که هنگام بلوغ دارای اعضای تولید مثل هر دو جنس نر و ماده هستند.
ب : کرمهای لوله ای شکل:
کرمهای لوله ای یا نمادتودها شامل گونه های بی شماری می باشد که زندگی آزاد و انگلی دارند.که گونه های انگلی آن ممکن است در آب و یا خاک نظیر گیاهان، نرم تنان، آنلیدا، بندپایان و مهره داران زندگی نمایند.دو جنس معمولا از یکدیگر جدا بوده و جنس نر که کوچکتر از ماده می باشد، به طور معمول انتهای خلفی خمیده ای دارد و در برخی گونه ها دارای اسپیکولهای جفتگیری و یک کیسه است. انتهای قدامی کرم ممکن است مجهز به قلاب، دندان، خار و پاپیل هایی برای سایش،چسبیدن و پاسخ های حسی باشد
کرمهای لوله دارای ویژگی های ذیل می باشد :
- دارای تنوع گونه می باشد .
- ساختار بدنی لوله ای و باریک با پوشش کوتیکولی مقاوم در برابر شیره های گوارشی دارند.
- دستگاه گوارش آن ها از دهان شروع و به مخرج ختم می شود.
- دارای زندگی انگلی و برخی زندگی آزاد.
- کرم های لوله ای انگلی در دستگاه گوارش میزبان به کرم بالغ تبدیل می شوند.
- کرم های لوله ای در خاک باعث حاصلخیزی خاک می شوند.
- آسکاریس،کرم قلاب دار و کرمک نمونه هایی از کرم های لوله ای یا نماتودها هستند
گونه انگلی آن از عوامل بیماری زا می باشد .
ج: کرمهای حلقوی
بدن آنها مرکب از بسیاری قطعات حلقه‌ای شکل ، که بیش از ۱۷۰۰۰ گونه می باشند .کرم خاکی ،زالوها،کرم صدف نمونه ای از کرمهای حلقوی می باشد .قطعات بدنی آنها بهم شباهت دارد معمولا هم در شکل خارجی و هم در ساختمان داخلی از قبیل عضلات ، اعصاب و اندامهای گردش خون ، وازنش و تولید مثل نمایان است. کرمهای حلقوی شامل رده کم تاران ، رده پرتاران و رده زالوها می‌باشد
رده اول: کم تاران
بدن این کرم استوانه‌ای دراز و بطور واضح در دو انتها نازک و باریک است.کرم خاکی مثالی از این رده است. بدن یک کرم بالغ به ۸۰ تا ۱۰۰ قطعه حلقه‌ای شکل تقسیم شده است. دهان کرم در حلقه اول می باشد. روی حلقه‌های ۳۱ تا ۳۷ برآمدگی غده‌ای واضحی به نام کمربند تناسلی دیده میشود. در هر حلقه به جز اولی و آخری چهار جفت تار مو مانند کوچک وجود دارد. تارها در موقعی که کرم در سوراخش قرار دارد و یا روی زمین حرکت می‌کند، مانند گیره یا میخ عمل می‌نماید
رده دوم: پر تاران
پُرتاران Polychaeta حلقویانی که در طول سواحل فراوان هستند. هر بخش از بدن پرتاران یک جفت برآمدگی گوشتی دارد که پای واره نامیده میشود و این پای‌واره‌ها از جنس کیتین و بندبند هستند و خارهای فراوان دارند.نرئیس یا کرم صدفی و کرمهای لوله‌دار نمونه ها این رده است
بیش از ۱۰ هزار گونه از پرتاران شناسایی و توصیف شده‌است. لارو آنها تروکوفور است.
رده سوم: زالوها
زالوهای برخی آبزی و برخی خاکزی هستند و دارای بادکش به منظور حرکت ویا چسبیدن . زالو دارای بدنی تخم مرغی در حالت ساکن و کشیده در حالت شنا می باشد و اساسا از ۳۴ حلقه که بوسیله عقده‌های عصبی مشخص است، تشکیل میشود. بدن از کوتیکول پوشیده شده است. دستگاه عضلانی زالو کامل و پر کاطبقه بندی کرمها و زالو طبقه بندی کرمها و زالو ر و قوی است. زالو هرمافرودیت و دوجنسه است.
زالوها جانوران لاشه‌خوار ، شکاری یا انگلی بوده و گروهی دارای عادت خونخواری هستند. و دارای انواع مختلف می باشد
